[ Pobierz całość w formacie PDF ]
jego czynom lepszą interpretację. Przypisywać jego zbrod-
nie chciwości (jak to robili niektórzy opierając się na
autorytecie Jana, XII, 6) to przyjąć pobudkę najbardziej
nikczemnÄ…. Nils Runeberg proponuje pobudkÄ™ przeciw-
stawną: ascetyzm hiperboliczny i wprost nieskończony.
Asceta dla większej chwały bożej upadla i umartwia cia-
ło; Judasz zrobił to samo z duchem. Zrezygnował z ho-
noru, dobra, pokoju, królestwa niebieskiego, jak inni,
131
mniej heroicznie, rezygnują z przyjemności. * Przemyślał
z góry, ze straszliwą jasnością, swe winy. Cudzołóstwo
ma w sobie coś z czułości i samozaparcia; zabójstwo z od-
wagi; świętokradztwo i bluznierstwo z jakiegoś szatańskie-
go błysku. Judasz wybrał takie winy, w których nie uczes-
tniczy żadna cnota: nadużycie zaufania (Jan, XII, 6) i de-
nuncjatorstwo. Działał z gigantyczną pokorą; uznał się za
niegodnego, aby być dobrym. Paweł pisał: Kto się chlu-
bi, niech siÄ™ chlubi w Panu" (I do Koryntian, I, 31); Ju-
dasz wybrał Piekło, bo szczęście Pana mu wystarczało.
Pomyślał, że szczęście, jak dobroć, jest atrybutem boskim,
którego nie powinni uzurpować sobie ludzie. **
Wielu spostrzegło post factum, że dające się uzasadnić
przesłanki Runeberga zapowiadają już absurdalność kon-
kluzji i że Den Hemlige Fralsaren jest po prostu wypa-
czeniem i rozjątrzeniem Kristus och Judas. U schyłku
1907 r. Runeberg ukończył i przejrzał rękopis; prawie
dwa lata upłynęły, zanim go oddał do druku. Książka
ukazała się w pazdzierniku 1909 r. poprzedzona tajemni-
czą przedmową duńskiego hebraisty Erika Erfjorda za-
wierającą następujący perfidny epigraf: Na świecie był,
a świat przezeń uczynion jest, a świat go nie poznał."
(Jan, I, 10.) Główna teza nie jest skomplikowana, ale kon-
kluzja jest monstrualna. Bóg, argumentuje Runeberg, po-
niżył się do stanu człowieka dla odkupienia rodzaju ludz-
kiego; należy sądzić, że jego ofiara była doskonała, nie
zaś umniejszona czy osłabiona niedociągnięciami. Niedo-
* Borelius pyta ironicznie: Dlaczego nie zrezygnował z re-
zygnowania? Dlaczego nie z rezygnacji z rezygnowania?"
** Euclides da Cunha w swej nie znanej Runebergowi książ-
ce przypomina, że dla herezjarchy z Canudos, Antonia Consel-
heiro, cnota była prawie bezbożnością". Czytelnik argentyński
przypomni sobie analogiczne ustępy w dziełach Almafuerte.
Runeberg opublikował w symbolicznej pracy Sju Insegel poe-
mat opisowy Tajemnicza woda; pierwsze strofy opowiadajÄ…
wydarzenia burzliwego dnia; ostatnie %. % odkrycie chłodnego
stawu; poeta sugeruje, że trwanie tej milczącej wody łagodzi
naszą zbędną gwałtowność i w jakiś sposób umożliwia ją
i rozgrzesza. Poemat kończy się tak: Woda w lesie jest
szczęśliwa; możemy być zli i boleśni."
mm,
MWÊÊr -*'^"!aTÊmMfàw i
________________
cenianie tego, co wycierpiał podczas agonii pewnego po-
południa na krzyżu, byłoby bluznierstwem. *
Twierdzenie, że był człowiekiem i że był niezdolny do
grzechu, implikuje sprzeczność: atrybuty impeccabilitas
i humanitas nie dadzą się pogodzić. Kemnitz dopuszcza,
że Odkupiciel mógł odczuwać zmęczenie, zimno, niepokój,
głód i pragnienie; wolno również przyjąć, że mógł grze-
szyć i błądzić. Słynny ustęp: Wzniesie się jak korzeń
z ziemi spragnionej, nie ma krasy ani piękności... Wzgar-
dzony i najpodlejszy z mężów, mąż boleści i znający nie-
moc" (Izajasz, LIII, 2-3, jest dla wielu przepowiedniÄ…
ukrzyżowania, w godzinie śmierci, dla niektórych (na
przykład dla Hansa Lassena Martensena) odrzuceniem
piękna, jakie zazwyczaj przypisuje się Chrystusowi; dla
Runeberga dokładną przepowiednią nie jednego tylko mo-
mentu, ale całej okrutnej przyszłości, w czasie i w wie-
czności, Słowa, które stało się Ciałem. Bóg całkowicie
stał się człowiekiem, człowiekiem aż do hańby, człowie-
kiem aż do potępienia i własnego zaprzepaszczenia. Aby
nas zbawić, mógł wybrać jakiekolwiek z przeznaczeń tka-
jących powikłaną sieć historii; mógł być Aleksandrem
albo Pitagorasem, Rurykiem albo Jezusem; wybrał los
najnędzniejszy: został Judaszem.
* Maurice Abramowicz zauważa: Jesus, d'après ce scandi-
nave, a toujours le beau rôle; ses déboires, grâce à la science
des typographes, jouissent d'une réputation polyglotte: sa rési-
dence de trente-trois ans parmi les humains ne fut, en som-
me, qu'une villégiature." (WedÅ‚ug tego skandynawa Jezusowi
przypada zawsze piękna rola; dzięki sztuce drukarskiej gory-
cze, jakich zaznał, cieszą się wielojęzyczną sławą: jego trzy-
dziestoletni pobyt wśród ludzi był, w gruncie rzeczy, po prostu
wilegiaturÄ….) Erfjord, w trzecim dodatku do Christelige Dog-
matik, odpiera ten ustęp. Zauważa, że ukrzyżowanie Boga nie
jest zakończone, gdyż to, co wydarzyło się raz w czasie, po-
wtarza się bez przerwy w wieczności. Judasz, t e r a z , otrzymu-
je w dalszym ciągu srebrniki; całuje Jezusa Chrystusa; rzuca
srebrniki w świątyni; w dalszym ciągu w morderczym zamyśle
zaciska węzeł na sznurze. (Erfjord, aby uzasadnić to twierdze-
nie, powołuje się na ostatni rozdział pierwszego tomu Obrony
wieczności Jaromila Hladika.)
% Na próżno księgarnie Sztokholmu i Lund proponowały
tc odkrycie. Niedowiarkowie potraktowali je, d 'priori,
jako niesmaczny i wypracowany wybieg teologiczny; teo-
logowie wzgardzili nim. Runeberg wyczuł w tej oboję-
tności ekumenicznej jakieś prawie cudowne potwierdze-
nie. Bóg nakazywał tę obojętność; Bóg nie chciał, aby się
rozpowszechniła na ziemi jego straszna tajemnica. Rune-
berg zrozumiał, że godzina nie nadeszła. Poczuł, że skupiają
się na nim starożytne przekleństwa boskie; przypomniał
sobie Eliasza i Mojżesza, którzy na górze zasłonili sobie
twarze, aby nie widzieć Boga; Izajasza, który przeraził się,
gdy jego oczy ujrzały Tego, czyja chwała przepełnia zie-
mię; Szawła, który oślepł na drodze do Damaszku; rabina
Szymona ben Azaj, który ujrzał Raj i umarł; słynnego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]