[ Pobierz całość w formacie PDF ]
po\ądania, które jest pewnym rodzajem ruchu, czyli aktu). Rzeczą poruszaną jest
zwierzę. Co się tyczy organu, którym się posługuje po\ądanie, by wywołać ruch, to jest
on ju\ natury cielesnej [nie psychicznej]. Dlatego nale\y o nim traktować tam, gdzie się
omawia przymioty wspólne ciału i duszy. Na razie wystarczy pokrótce zaznaczyć, \e to,
co słu\y za narzędzie w wywoływaniu ruchu, znajduje się tam, gdzie początek zbiega się
z końcem, jak to ma miejsce na przykład w zawiasie drzwi, w którym czop jest końcem, a
wydrą\ona nasada początkiem; dla tej te\ racji jedno spoczywa, drugie się porusza;
ró\nią się od siebie pojęciowo, lecz pod względem miejsca nie są od siebie oddzielone.
Wszystko bowiem porusza się dlatego, \e jest pchane lub ciągnięte. Dla tej to przyczyny,
podobnie jak w kole, musi coś pozostawać w spoczynku, by stąd mógł wychodzić ruch.
A\eby ująć krótko to, co powiedzieliśmy, zwierzę o tyle tylko posiada zdolność
poruszania się, o ile ma władzę po\ądającą. Tej znów władzy nie mo\e mieć bez
wyobrazni, a ka\da wyobraznia jest umysłowa lub zmysłowa. Tę ostatnią posiadają i inne
zwierzęta [a nie sam tylko człowiek].
11. Przyczyny ruchu przestrzennego zwierząt
Musimy rozpatrzyć jeszcze ten problem w odniesieniu do zwierząt niedoskonałych, które
posiadają tylko zmysł dotyku: co te\ w nich jest czynnikiem ruchu? Czy mogą one mieć
wyobraznię i po\ądanie, czy nie?
Nie ulega \adnej wątpliwości, \e doznają bólu i przyjemności. Jeśli jednak ich doznają, to
muszą koniecznie odczuwać po\ądanie. Ale jak mogłyby one mieć wyobraznię? [Chyba
nale\y powiedzieć], \e jak wykonują ruchy nieokreślone, tak te\ i te władze, chocia\ one
je posiadają, mają charakter nieokreślony.
Zatem wyobraznię zmysłową, jak powiedzieliśmy, posiadają i inne zwierzęta, lecz
wyobraznię nacechowaną rozwagą [mają tylko] te z nich, które są obdarzone rozumem.
Zdecydować, czy się ma zrobić to czy tamto, jest ju\ rzeczą wnioskowania. I trzeba przy
tym posługiwać się jednostką miary - bo przecie\ szuka się większego dobra.
Konsekwentnie, musi się posiadać zdolność sprowadzania większej ilości wyobra\eń do
jedności. Dla tej to przyczyny nie wydaje się, aby [wyobra\enie zwierząt] implikowało
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 23 z 23
mniemanie, bo przecie\ nie zdradzają mniemania opartego na wnioskowaniu - podczas
gdy mniemanie zakłada wyobra\enie. Tym się tłumaczy, \e po\ądanie nie zawiera nic z
rozwagi. Niemniej jednak odnosi ono [w człowieku] zwycięstwo i wprawia w ruch wolę.
Innym razem znów wola porusza po\ądanie jak piłka piłkę lub po\ądanie po\ądanie, jak
to ma miejsce w braku samoopanowania [człowieka]. Z natury jednak władza wy\sza jest
zawsze bardziej władcza i nadaje ruch. Zatem mo\e poruszać się trzema rodzajami
ruchu.
Władza rozumowa nie wykonuje ruchu, lecz pozostaje w spoczynku. Poniewa\ jedna
przesłanka (czyli zdanie) ma zakres powszechny, a druga szczegółowy (bo pierwsza
ogólnie orzeka, \e taki a taki przedmiot ma wykonać taką a taką czynność; druga zaś
precyzuje, \e czynność tego rodzaju w tej chwili się nadarza i \e ja właśnie podpadam
pod kategorię określonych podmiotów), zatem druga przesłanka powoduje ruch, tj.
mniemanie, a nie przesłanka powszechna. Lub [jeszcze inaczej]: obie [powodują ruch],
lecz pierwsza raczej jako coś "pozostającego w bezruchu", a druga nie.
2009-10-20
[ Pobierz całość w formacie PDF ]